Share

แนวโน้มด้านการศึกษาทั่วโลก
—ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 คืออะไร

MARCH 29, 2022
By Genki Nakamura
Educational Solution Section
CASIO COMPUTER CO., LTD.

ประวัติความเป็นมาของ ATC21s

ในปี 2009 มีการริเริ่มโครงการ ATC21s (โครงการการประเมินและการสอนทักษะแห่งศตวรรษที่ 21) ซึ่งเป็นองค์กรระดับสากลที่ประกอบไปด้วยบริษัท สถาบันการศึกษา และองค์กรอีกมากมายจากประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศอื่น ๆ นักวิจัยทางการศึกษาชั้นนำจากทั่วทุกมุมโลกได้ร่วมกันกำหนดทักษะจำนวน 10 ทักษะในด้านต่าง ๆ สี่ด้าน โดยเรียกทักษะเหล่านี้ว่า ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 และได้จัดทำข้อมูลเป็นเอกสาร White Paper ในปี 2012

ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ตามคำนิยามของ ATC21s

ตั้งแต่มีการเผยแพร่ White Paper ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ก็ถูกนำไปใช้อ้างอิงข้อมูลและได้รับการเผยแพร่ในการปฏิรูปด้านการศึกษาในหลายประเทศ

แต่เหตุผลที่ทำให้ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ได้รับการคิดค้นขึ้นมาตั้งแต่แรกคืออะไรกันแน่　เพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับสิ่งนี้ สิ่งแรกที่เราจำเป็นต้องทราบก็คือแรงจูงใจที่อยู่เบื้องหลังการปฏิรูปด้านการศึกษาในประเทศที่พัฒนาแล้ว มิจิโกะ วาตานาเบะ นักสถิติชาวญี่ปุ่น ได้อธิบายโดยสรุปไว้ดังนี้

จากการถือกำเนิดของสังคมฐานความรู้ที่เจริญเติบโตอย่างเต็มที่และโลกาภิวัตน์ที่เพิ่มขึ้นอย่างไม่หยุดยั้ง การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่มีทักษะความคิดสร้างสรรค์ในการพัฒนาแนวคิด ความรู้ แผนธุรกิจ สารสนเทศ และเทคโนโลยีใหม่ ๆ จึงถือเป็นประเด็นสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศพัฒนาแล้วอย่างแยกจากกันมิได้ ตั้งแต่ช่วงปี 1990 มีการปฏิรูปด้านการศึกษาอย่างต่อเนื่องในประเทศที่มองการณ์ไกลถึงทักษะที่แรงงานควรมีในศตวรรษที่ 21

กล่าวคือ ความต้องการทรัพยากรมนุษย์ที่มีความสามารถในการสร้างนวัตกรรมใหม่ได้เพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อเวลาผ่านไป ดังนั้น ความจำเป็นในการจัดการเรียนการสอนที่แตกต่างไปจากวิธีการเดิมของประเทศพัฒนาแล้วก่อให้เกิดข้อแนะนำพื้นฐานเกี่ยวกับทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ของ ATC21s

เหตุใดทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 จึงมีความสำคัญกับประเทศต่าง ๆ

ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 กำลังถูกนำไปใช้อ้างอิงข้อมูลในการปฏิรูปการศึกษาในประเทศพัฒนาแล้ว เนื่องจากทักษะเหล่านี้ได้รับการแนะนำโดยอิงตามหลักฐานทางวิทยาศาสตร์

วิทยาศาสตร์การศึกษาได้แสดงให้เห็นว่า การส่งเสริมการศึกษาที่พัฒนาทักษะด้านอารมณ์ (Soft skill) ซึ่งนักเรียนจะได้รับประสบการณ์ที่จำเป็นในการพัฒนาความรู้ในเชิงรุกโดยการทำงานร่วมกัน แทนที่จะจำกัดไว้แค่เพียงการศึกษาที่พัฒนาทักษะด้านวิชาชีพ (Hard skill) ซึ่งมีครูเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ให้กับนักเรียน จะเปิดโอกาสให้นักเรียนได้รับความรู้ความเข้าใจที่เป็นรูปธรรมมากขึ้น ซึ่งจะช่วยให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ที่เสนอโดย ATC21s หมายถึงทักษะด้านอารมณ์ดังกล่าว และมีความเชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงจาก "การสอน” ไปสู่ "การเรียนรู้ร่วมกัน” จะช่วยให้นักเรียนได้รับการพัฒนาทักษะด้านอารมณ์เหล่านี้

ตั้งแต่วันนั้นจนถึงวันนี้ สังคมได้ให้ความสำคัญกับการสอนทักษะด้านวิชาชีพเป็นอย่างมาก โดยมองว่าเป็นความรู้ที่สามารถใช้ในการแก้ปัญหาเฉพาะด้าน สาระสำคัญของการออกแบบการศึกษาคือการกำหนดเป้าหมายการเรียนรู้และการวัดความสามารถผ่านการทดสอบและวิธีการอื่น ๆ ในขณะเดียวกันก็ค้นหาวิธีการที่จะช่วยให้ผู้เรียนที่เพิ่งเริ่มต้นเรียนรู้จำนวนมากที่สุดสามารถบรรลุเป้าหมายเหล่านั้นได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด

แม้ว่าทักษะด้านวิชาชีพจะเป็นทักษะที่ต้องมีเป็นอันดับแรกเพื่อใช้ในการทำงานด้านต่าง ๆ และยังคงค่อนข้างมีความจำเป็น แต่ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านได้ออกมาชี้ให้เห็นว่า การพัฒนาเทคโนโลยีโดยเฉพาะด้าน IT ทำให้ระดับการเปลี่ยนแปลงในสังคมมีความรุนแรงขึ้นอย่างมากจนทำให้เกิดเหตุการณ์ที่ผู้คนไม่สามารถปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงมากขึ้นเรื่อย ๆ หากพวกเขาได้รับการเรียนรู้ทักษะด้านวิชาชีพเพียงอย่างเดียว

ยกตัวอย่างเช่น นักวิชาการด้านการศึกษา โทโมอากิ มัตสึโอะ ได้ตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของตลาดไว้ว่า

เทคโนโลยีใหม่ ๆ ทำให้เกิดรูปแบบการผลิตที่มีความยืดหยุ่นมากขึ้น ซึ่งสามารถรองรับความต้องการที่หลากหลายและความสนใจของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา จากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ตลาดที่เน้นผู้บริโภครายบุคคลและมีการกระจุกตัวน้อยจึงเข้ามาแทนที่การผลิตสินค้าและการบริโภคจำนวนมากในอดีต เป็นการกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสู่แบบจำลองเศรษฐกิจที่มีความหลากหลายและแตกต่างเพื่อตอบสนองความต้องการและความชอบของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป

ดังที่เราสังเกตเห็นจากการถือกำเนิดของนวัตกรรมที่หลากหลาย เช่น แหล่งข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ที่มาในรูปแบบของข้อความจำนวนมากและข้อมูลประวัติการซื้อของลูกค้าบนอินเทอร์เน็ต ตลอดจน AI ที่สามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคเป็นรายบุคคล การปรากฏของเทคโนโลยีใหม่ ๆ ด้าน IT ทำให้ความต้องการทรัพยากรมนุษย์ที่มีทักษะด้านอารมณ์เพิ่มมากยิ่งขึ้น ซึ่งทักษะเหล่านี้จะช่วยให้พวกเขาพัฒนาความรู้ใหม่ ๆ ได้ด้วยตนเอง

นักวิจัยด้านวิทยาศาสตร์การศึกษาชาวญี่ปุ่น ฮิโรยูกิ มาสุคาวะ ได้ทำการเปรียบเทียบบุคคลที่ได้รับการพัฒนาทักษะด้านวิชาชีพกับบุคคลที่ได้รับการพัฒนาทักษะด้านอารมณ์โดยพบว่า

บุคคลที่มีความเชี่ยวชาญระดับมาตรฐานคือบุคคลที่สามารถปฏิบัติกิจกรรมบางอย่างได้โดยไม่มีข้อผิดพลาด บุคคลประเภทนี้ผ่านการฝึกฝนอย่างหนักเพื่อบรรลุความสามารถระดับดังกล่าว พวกเขาสามารถทำสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็วและเป็นมืออาชีพในงานที่ผู้อื่นไม่สามารถทำได้ ในทางตรงกันข้าม บุคคลที่มีความเชี่ยวชาญระดับปรับตัวได้คือบุคคลที่สามารถสร้างความรู้ของพวกเขาขึ้นมาใหม่ ตลอดจนคิดค้นแนวทางแปลกใหม่ในการทำสิ่งต่าง ๆ เมื่อต้องเผชิญหน้ากับสถานการณ์ที่ไม่เคยพบเจอมาก่อน

แม้ความแตกต่างที่สำคัญระหว่างบุคคลสองประเภทนี้คือความรู้ บุคคลที่มีความเชี่ยวชาญระดับมาตรฐานมีความคุ้นเคยเป็นอย่างดีกับสิ่งที่ควรทำในสถานการณ์ใดสถานการณ์หนึ่ง แต่สิ่งที่บุคคลเหล่านี้มีเป็นเพียง "รายการ" ความรู้เท่านั้น ในทางกลับกัน บุคคลที่มีความเชี่ยวชาญระดับปรับตัวได้มีความโดดเด่นด้วยแนวคิดสำคัญ นั่นก็คือ พวกเขามีเครือข่ายความรู้ในเชิงมโนทัศน์ที่พวกเขาสามารถสร้างขึ้นมาใหม่เพื่อปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ ด้วยเหตุดังกล่าว เนื่องจากพวกเขาต้องฝึกฝนอย่างต่อเนื่องเพื่อประสบความสำเร็จในขั้นนี้ ตลอดจนคิดและลงมือทำโดยปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ์ใหม่ ๆ พวกเขาจึงมีโอกาสบ่มเพาะทัศนคติของความมุ่งมั่นในการพัฒนาอย่างต่อเนื่องและสร้างมิตรภาพใหม่ ๆ

ในการพัฒนาทักษะด้านอารมณ์ สิ่งสำคัญคือนักเรียนจะต้องตั้งคำถามและคิดด้วยตนเองในระหว่างกระบวนการเรียนรู้ เมื่อผู้เรียนตั้งคำถามซึ่งกันและกัน พิจารณาคำถามร่วมกัน และพยายามค้นหาคำตอบร่วมกัน ประสบการณ์เหล่านี้จะช่วยให้พวกเขามีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความรู้ของตนเองมากยิ่งขึ้น สิ่งนี้จะช่วยนำทางพวกเขาสู่การเรียนรู้อย่างต่อเนื่องมากยิ่งขึ้น

ภาพที่เป็นรูปธรรมของชั้นเรียนที่เน้นทักษะแห่งศตวรรษที่ 21

บริษัทด้าน ICT หลายแห่งได้เข้าร่วมใน ATC21s ตลอดจนประเทศพัฒนาแล้วได้ร่วมกันกำหนดระเบียบวิธีที่จะช่วยสนับสนุนการพัฒนาทักษะด้านอารมณ์โดยการเชื่อมโยงการแก้ปัญหาที่นักเรียนอายุน้อยต้องเผชิญเข้ากับวิชาสถิติในช่วงเริ่มต้นของการศึกษาในโรงเรียน และสนับสนุนให้มีการอภิปรายและปรึกษาหารือกัน

ยกตัวอย่างเช่น ชั้นเรียนวิชาสถิติต่อไปนี้อาจถือเป็นตัวอย่างของการศึกษารูปแบบดังกล่าว

ปัญหา
ในเดือนมีนาคมปี 2022 เว็บไซต์หนึ่งได้ทำการสำรวจโดยมีคำถามหนึ่งถามว่า "ภาพยนตร์ที่ดีที่สุดในช่วง 30 ปีที่ผ่านมาคือเรื่องใดบ้าง” และผลการสำรวจที่ได้ก็ถูกนำมารายงานในข่าว ภาพยนตร์ ก. อยู่ในอันดับที่ 1 ด้วยผลโหวต 31,612 เสียง ถัดมาคือภาพยนตร์ ข. ด้วยผลโหวต 29,847 เสียง และภาพยนตร์ ค. ด้วยผลโหวต 26,532 เสียง
*ชื่อของภาพยนตร์ไม่มีความสำคัญ สมมติว่าภาพยนตร์ ก. เปิดตัวในปี 2021, ภาพยนตร์ ข. เปิดตัวในปี 2011, และภาพยนตร์ ค. เปิดตัวในปี 2010

คำถามที่ 1
นักเรียนเคยดูภาพยนตร์สามเรื่องนี้หรือไม่
มาลงคะแนนกันว่าเพื่อนร่วมชั้นของนักเรียนเคยดูภาพยนตร์เหล่านี้กี่คน

คำถามที่ 2
กลุ่มคนประเภทใดที่เข้ามาทำแบบสำรวจบนเว็บไซต์นี้
การสำรวจนี้มีวิธีดำเนินการอย่างไร
ลองคาดเดาคำตอบ

คำถามที่ 3
ถ้าคนที่อายุมากกว่านักเรียน 10 ปีเข้ามาโหวต นักเรียนคิดว่าภาพยนตร์ ก. จะได้รับเลือกเป็นอันดับ 1 หรือไม่
โปรดให้เหตุผลตามความคิดของนักเรียน

จากผลการสำรวจความคิดเห็นในคำถามที่ 1 เราสามารถกระตุ้นให้นักเรียนคิดว่าเหตุใดผลโหวตของภาพยนตร์ ข. ซึ่งเป็นภาพยนตร์ที่เปิดตัวตั้งแต่ 10 ปีที่แล้วมีผลโหวตใกล้เคียงกับผลโหวตของภาพยนตร์ ก. มาก ผลลัพธ์ของข้อมูลจะส่งเสริมให้เกิดการตั้งคำถามอย่างหลากหลายในกลุ่มนักเรียน เช่น กลุ่มคนที่เข้ามาตอบแบบสำรวจบนเว็บไซต์มีอายุเท่าไร ภาพยนตร์เปิดตัวเมื่อใด มีการฉายภาพยนตร์ซ้ำทางทีวีหรือทางอินเทอร์เน็ตหรือไม่

นอกจากนี้ ในคำถามที่ 2 และคำถามที่ 3 เรายังสามารถกระตุ้นให้มีการอภิปรายระหว่างนักเรียนด้วยคำถามอย่างเช่น แบบสำรวจอนุญาตให้มีการตอบแบบอิสระหรือให้ผู้ตอบเลือกตอบจากรายการตัวเลือก นักเรียนคิดว่าผู้ตอบอาจเป็นกลุ่มตัวอย่างที่มีความเอนเอียงเมื่อเทียบกับประชากรหรือไม่ หรือเราควรทำอย่างไรหากต้องการเลือกกลุ่มตัวอย่างที่ไม่มีความเอนเอียง

นอกจากนี้ คำถามต่อไปนี้ยังช่วยให้นักเรียนคิดในเชิงรุกและทำงานร่วมกันมากขึ้น

(1) นักเรียนเคยเห็นบทความหรือโฆษณาซึ่งเผยแพร่ข้อมูลที่อาจทำให้เกิดการเข้าใจผิดว่าเป็นตัวแทนของประชากรหรือไม่
(2) สิ่งใดที่อาจทำให้บุคคลเผยแพร่ข้อมูลที่ทำให้เกิดการเข้าใจผิด
(3) เราจะทำอย่างไรเพื่อให้แน่ใจว่าการสำรวจเป็นไปอย่างมีเหตุผล
…

แทนที่จะปล่อยให้นักเรียนเป็นฝ่ายรับความรู้เพียงอย่างเดียวซึ่งอาจทำให้พวกเขารู้สึกว่าความรู้นั้นไม่มีความหมายอะไรกับพวกเขาเลย การเปิดโอกาสให้นักเรียนได้ถามคำถามที่พวกเขาคุ้นเคยและสนใจเป็นพิเศษ ถ่ายทอดความคิดออกมาเป็นคำพูดเพื่อพยายามหาคำตอบของคำถามเหล่านั้นร่วมกับเพื่อนนักเรียน ตลอดจนสร้างคำถามใหม่ ๆ ในกระบวนการเรียนรู้ จะช่วยให้พวกเขาตระหนักได้ว่าการเรียนรู้ในสิ่งที่พวกเขาไม่เคยรู้นั้นมีความสำคัญมากเพียงใด การสร้างความรู้ด้วยวิธีนี้จะช่วยให้นักเรียนพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ของตนเองได้